Τζένα

Η Τζένα είναι ένα από τα πιο όμορφα αλλά και σχετικά άγνωστα βουνά της Βόρειας Ελλάδας. Το βουνό αναφέρεται και με την ονομασία Ζώνα, ενώ η σλαβική του ονομασία είναι Κοζούφ. Το όνομα Τζένα προέρχεται από τη βλάχικη λέξη «τζεάν» που σημαίνει «φρύδι» και το λατινικό «gena» που σημαίνει βλέφαρο. Στην κορυφογραμμή του βουνού βρίσκεται η συνοριακή γραμμή της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ. Πρόκειται για το τελευταίο βουνό προς τα ανατολικά που μαζί με το Καϊμάκτσαλαν, το Πίνοβο και το Πάικο στα νότια δημιουργούν ένα τεράστιο ορεινό πέταλο που αγκαλιάζει τον μεγάλο κάμπο της Αλμωπίας. Στα νότια οι κάμποι της Νότιας και των Λαγκαδιών χωρίζουν την Τζένα από το όρος Πάικο και στα βόρεια καταλήγει ήρεμα σε μια μεγάλη έκταση από δασωμένους λόφους. Στα δυτικά το ρέμα του Καθαρού αποτελεί το σύνορο με το Πίνοβο και στα ανατολικά οι πρόποδες του βουνού ενώνονται με τα υψώματα του Σκρα. Πρόκειται για ένα σχετικά κυκλικό ορεινό όγκο με τις κορυφογραμμές να κατεβαίνουν από τα βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά σε ένα μήκος 14 χλμ. Η έκταση της Τζένας απλώνεται σε 150 τ.χλμ. με το 1/3 περίπου να ανήκει στην ελληνική επικράτεια, μια έκταση που περιλαμβάνει τον κύριο όγκο των αλπικών του βουνού. Ψηλότερη κορυφή της Τζένας είναι οι Πόρτες ή Μεγάλη Τζένα στα 2.182 μέτρα, ακριβώς πάνω στη μεθοριακή γραμμή. Ακολουθούν το Δοκάρι ή Βακούφι (2.113 μ.), η Μικρή Τζένα (2.067 μ.), η Μάλα Ρούπα (2.003 μ.), η Δεμένη (1.900 μ.) και ο Μύτικας (1.850 μ.). Σε αντίθεση με τον Βόρα το οποίο είναι ένα σχεδόν οφιολιθικό βουνό, στη Τζένα επικρατούν οι ασβεστόλιθοι, οι σχιστόλιθοι και ο φλύσχης. Κοντά στις κορυφές, από την πλευρά της ΠΓΔΜ, υπάρχει ένα χιονοδρομικό κέντρο, στο οποίο συναντά κανείς και πολλούς Έλληνες, λόγω των χαμηλότερων τιμών. Από το βουνό κατεβαίνουν και πολλά ρέματα με σημαντικότερα της Τζένας, το Καθαρό, την Ασβεσταριά και τον Αχυρώνα. Η Τζένα διακρίνεται από ένα σχετικά ήπιο ανάγλυφο που περιλαμβάνει πολλά ρέματα, φαράγγια, καταρράκτες, μεγάλες σάρες, πυκνά δάση αλλά και μία τεράστια αλπική ζώνη. Το βουνό φημίζεται και για το φαράγγι της Μικρής Τζένας, ή το φαράγγι Νότιας, μέσα από το οποίο περνάει ένα από τα ωραιότερα ορεινά μονοπάτια της χώρας μας. Μαζί με το Πίνοβο είναι από τα λιγότερα περπατημένα βουνά της Βόρειας Ελλάδας, καθώς τα μονοπάτια που σε ανεβάζουν στις κορυφές είναι μεγάλα και χρειάζονται καλή φυσική κατάσταση.

Στη Τζένα υπάρχει ένα από τα πυκνότερα και ομορφότερα δάση οξιάς της Βόρειας Ελλάδας. Στα χαμηλά του βουνού υπάρχουν μεικτά δάση βελανιδιών και διάφορων φυλλοβόλων, ενώ στα αλπικά απλώνονται μεγάλες εκτάσεις με χορτολίβαδα. Άλλα δέντρα του βουνού είναι οι σημύδες, τα σκλήθρα, τα σφενδάμια, οι καστανιές, οι φράξοι, τα αγριοκυπάρισσα, τα νανοκυπάρισσα, οι ίταμοι, οι φτελιές, οι κρανιές, οι λεύκες, οι καρυδιές και οι ιτιές. Η ορνιθοπανίδα του βουνού είναι πλούσια και περιλαμβάνει πολλά σπάνια είδη. Από αυτά ξεχωρίζουν η περιστασιακή παρουσία του ασπροπάρη στα ψηλά και της δασόκοτας στα πυκνά των δασών. Συχνά πάνω από τις κορυφές του βουνού πετούν τα όρνια. Από τα αρπακτικά εδώ ζούνε χρυσαετοί, σπάνιοι βασιλαετοί, γερακαετοί, φιδαετοί, σφηκιάρηδες κ.α. Τα αμφίβια αποτελούνται από σαλαμάνδρες, μακεδονικούς τρίτωνες, φρύνους, δεντροβάτραχους, βαλκανοβάτραχους, γραικοβάτραχους και σβελτοβάτραχους.